Over ZON en andere soorten zonnewijzers
Zonnewijzers
Het licht van de zon is altijd essentieel geweest om de dagen structuur te geven. De Egyptenaren maakten rond 3.500 jaar voor Christus al de eerste zonnewijzer.
Het bewegingspatroon van de zon is afhankelijk van de breedtegraad.
De Romeinen kwamen er achter dat een zonnewijzer gemaakt moet worden voor de breedtegraad waar deze wordt gebruikt.
Er bestaan verschillende soorten zonnewijzers.
Een van de bekende is de equatoriale zonnewijzer. Deze zonnewijzer is vaak geconstrueerd als een wereldbol, waarbij een tijdschaal evenwijdig aan de evenaar is geplaatst.
De gnomon (schaduwwijzer) staat verticaal op de tijdschaal, gericht naar de Poolster. Bij dit type is de weergegeven tijd vaak niet erg nauwkeurig.
Een goede link met verschillende soorten zonnewijzers is van Frans Maes.
ZON analemmatische zonnewijzer geeft de tijd nauwkeuriger weer
ZON
Deze ZON zonnewijzer is een analemmatisch type, ontworpen om de tijd nauwkeuriger weer te geven.
Om precisie te bereiken, zijn er verschillende aspecten die samen moeten spelen.
De tijd wordt afgelezen op een horizontale elliptische schijf.
De ellips vorm is speciaal voor de breedtegraad waarvoor hij is gemaakt. De uren op de ellips zijn aangepast voor de lengtegraad van de zonnewijzer.
De gnomon staat verticaal in het midden van de tijdellips op een datumlijn.
De verdeling van maanden op de lijn is aangepast aan de afstand tot de evenaar. Hoe dichter bij de evenaar, hoe langer de datumlijn en hoe “vlakker” de tijdellips wordt.
Analemmatische zonnewijzers op verschillende breedtegraden, met variaties in de lengte van de datumlijn en de vorm van de tijdellips.
De gnomon van een analemmatische zonnewijzer wijst verticaal omhoog, en de tijdellips overschaduwt de tijdaflezing niet, wat vaak het geval is bij de equatoriale zonnewijzer.
Tijdsvereffening
Tijdsvereffening
De tijdsvereffening toont het verschil tussen onze normale, mechanische kloktijd en de afwijkende zonnetijd die optreedt als gevolg van de hoekverplaatsing van de zon ten opzichte van de gemiddelde positie gezien vanaf de aarde.
De zonnetijd is gebaseerd op de positie van de zon aan de hemel, waarbij de middag de tijd is waarop de zon elke dag van het jaar het hoogst aan de hemel staat.
In de loop van het jaar kan de zonnetijd meer dan 15 minuten afwijken van de gemiddelde tijd.
Om een nauwkeurigere tijd te krijgen, moeten er minuten opgeteld of afgetrokken worden op de huidige datum.
Op 1 augustus moeten er bijvoorbeeld 6 minuten opgeteld worden bij de tijd die de schaduw aangeeft.
Het verschil doet zich voor om twee redenen:
- De snelheid van de beweging van de zon naar het oosten door de kosmos verandert gedurende het jaar. Deze is het snelst bij de zonnewende (rond 21 juni en 21 december) en het langzaamst tijdens equinoxen (rond 21 maart en 23 september).
- De baan van de aarde om de zon is geen perfecte cirkel, maar zijn enigszins elliptisch. Dit betekent dat de omloopsnelheid het hele jaar door verandert.
Een tijdsvereffening curve van plexiglas wordt meegeleverd in het ZON-kistje. Deze kan op de sokkel van de zonnewijzer worden geplaatst.
